Η Ιρανή Φαρίμπα Χακτρούντι περιγράφει τη φρίκη στην πατρίδα της και προειδοποιεί: “Δεν μπορείτε να κρατάτε την Ευρώπη αεροστεγή”.

Έχω δει δεκάδες ιρανικές ταινίες και έχω συναντήσει δεκάδες Ιρανούς. Σεβόμουνα πάντα τον όρο “απαγορεύονται οι πολιτικές και θρησκευτικές ερωτήσεις” και μου αρκούσαν τα ίχνη αλήθειας και καταγγελίας του θεοκρατικού καθεστώτος του Ιράν που έβρισκα στα έργα και στα λόγια τους.
Μόνο μια φορά, θυμάμαι, δέχτηκε ο μέγας Αμπάς Κιαροστάμι να απαντήσει σε πολιτική ερώτηση. Ήταν Νοέμβριος του 1997, τότε που οι μουσουλμάνοι φονταμενταλιστές στη Βόρεια Αφρική είχαν εντυπωσιακά ανεβάσει τις εγκληματικές τους επιδόσεις σε βάρος ολόκληρων χωριών αντιφρονούντων. Ο κορυφαίος εκπρόσωπος της ιρανικής τέχνης στο εξωτερικό, όπως πάντα συγκρατημένος και ψυχρός, καταδίκασε όλα τα εγκλήματα που γίνονται στο όνομα της θρησκείας, ακόμα και της δικής του.
Δεν ήταν τυχαία η στάση του Κιαροστάμι. Πίσω στο σπίτι του, το καθεστώς των μουλάδων είχε μόλις δεχτεί ένα κάποιο “μεταρρυθμιστικό” άνοιγμα και ο κόσμος, κυρίως οι γυναίκες και οι νέοι, είχαν μόλις ψηφίσει με μανία για πρόεδρο τον μετριοπαθή κληρικό Μοχάμεντ Χαταμί.
Κύλησαν από τότε πάνω από πέντε χρόνια. Η θητεία του Χαταμί ανανεώθηκε, το διεθνές πρόσωπο του θεοκρατικού Ιράν κάπως βελτιώθηκε, το ιρανικό σινεμά κυριάρχησε στα φεστιβάλ. Και, ξαφνικά, πριν από λίγες μόνο μέρες, η Τεχεράνη πλημμύρισε πάλι από διαδηλωτές, που φώναζαν “θάνατο στον Αλί Χαμενεΐ”, τον αγιατολάχ και ύψιστο ηγέτη του Ιράν.
Η ωραία Ιρανή, που κάθεται απέναντί μου, είναι η πρώτη Ιρανή που συναντώ και δεν φοράει μαντίλα (“είμαι άθεη” μου δηλώνει, και με κοιτάει σαν να είμαι ούφο). Είναι και η πρώτη Ιρανή που μπορεί ελεύθερα να μιλήσει πολιτικά. Όχι ότι η Φαρίμπα Χακτρούντι δεν φοβάται. Φοβάται και τους φονιάδες των μουλάδων και τις μυστικές υπηρεσίες της Γαλλίας και των ΗΠΑ. Τη θεωρούν όλοι τους τρομοκράτισσα. Είναι, απλούστατα, φανατική, ακραία, παθιασμένη εχθρός του θεοκρατικού καθεστώτος του Ιράν. Ζει στη Γαλλία ως πολιτική εξόριστη και υποστηρίζει με τα κείμενά της, τα βιβλία της, τα χρήματά της και με όλη της την ψυχή αυτούς τους Ιρανούς που η γαλλική αστυνομία συνέλαβε πριν από λίγες μέρες ως “τρομοκράτες”, πυροδοτώντας ένα κύμα αυτοπυρπολήσεων Ιρανών αντικαθεστωτικών σε όλη την Ευρώπη.
Τη γνώρισα μέσα από το συγκλονιστικό βιβλίο της “Οι όχθες του αίματος” (εκδόσεις Μεταίχμιο, μετάφραση Βίκης Δέμου), που με έκανε να νιώσω ντροπή και ενοχές. Το ευγενικό πρόσωπο του Χαταμί και οι υπέροχες ιρανικές ταινίες δεν με είχαν βοηθήσει να καταλάβω καθόλου το τι πραγματικά συμβαίνει στο Ιράν των μουλάδων, αυτή τη φρίκη που η Φαρίμπα Χακτρούντι περιγράφει στο βιβλίο της.

“Το Ιράν να είναι λαϊκή δημοκρατία”

- Ποια ήταν η αντίδρασή σας όταν ξέσπασε το 1979 η επανάσταση των μουλάδων;

“Απόλυτη συντριβή”.

- Γιατί; Θεωρούσατε ότι το καθεστώς του Σάχη ήταν καλύτερο;

“Καθόλου. Ποτέ. Πίστευα ότι το Ιράν έπρεπε να είναι λαϊκή δημοκρατία. Ο πατέρας μου, που θεωρείται κάτι σαν τον Ομάρ Καγιάμ του 20ού αιώνα, πάλεψε όλη του τη ζωή για τη δημοκρατία και την ισότητα. Ακόμα και το σημερινό καθεστώς σέβεται τη μνήμη του. Όταν η Σαβάκ, η τρομερή μυστική αστυνομία του Σάχη, έβαλε πόδι στα ιρανικά πανεπιστήμια, ο πατέρας μου παραιτήθηκε από όλες τις επίσημες θέσεις του και κράτησε μόνο το ρόλο του δασκάλου της ιρανικής νεολαίας, αυτής που αιματοκυλούσαν τότε και συνεχίζουν και σήμερα. Ο πατέρας μου προερχόταν από οικογένεια διανοουμένων. Ο πατέρας του ήταν ένας αγιατολάχ που, όμως, αγωνίστηκε για ένα σύνταγμα αντίθετο με τη “σαρία”. Και οι τέσσερις γιοι του έγιναν όλοι άθεοι, γιατί ο παππούς μου πίστευε ότι σε θέματα πίστης δεν υπάρχει καταναγκασμός”.

- Η επανάσταση σάς βρήκε στο Παρίσι. Γιατί δεν γυρίσατε στην πατρίδα σας;

“Είχα τελειώσει τις σπουδές μου στην αρχαιολογία και εργαζόμουνα στο Λούβρο. Τα παράτησα, όμως, όλα και, μην μπορώντας να συμβιβαστώ με την ιδέα της θεοκρατίας στην πατρίδα μου, άρχισα να δημοσιογραφώ με αποκλειστικό σκοπό να καταγγέλλω αυτά που γίνονταν στο Ιράν. Κάποια στιγμή, όμως, αισθάνθηκα ότι δεν είναι έντιμο να γράφω χωρίς να ξέρω από πρώτο χέρι τι συμβαίνει, και επέστρεψα. Έζησα δύο μήνες στην παρανομία (1985) και γνώρισα τι σημαίνει τρόμος στην πιο απόλυτη και καθαρή μορφή του. Επιστρέφοντας στο Παρίσι, έγραψα το πρώτο μου βιβλίο “L’exilèe” (Η εξόριστη) και μπήκα ενεργά στους κόλπους της ιρανικής αντίστασης”.

Όχι στη δημοκρατία μόνο για μουλάδες

- Όταν ο Χαταμί κέρδισε τις εκλογές, δεν νιώσατε ούτε για μια στιγμή, όπως όλοι μας, την ελπίδα ότι κάτι μπορεί ν’ αλλάξει;

“Ούτε ένα δευτερόλεπτο. Και ο Χαταμί, μουλάς είναι. Θα ανεχόσασταν εσείς μια Ελλάδα που μόνον οι παπάδες θα είχαν δικαίωμα να εκλέγονται; Είναι αυτό δημοκρατία; Ο Χαταμί δεν ήρθε παρά μόνο για να σώσει το καθεστώς. Και τι έκανε αυτά τα χρόνια που εσείς, η Ευρώπη και οι Ιρανοί ήλπιζαν; Νομίζω ότι είναι χειρότερος και από τον αγιατολάχ Χαμενεΐ, γιατί έδωσε ψεύτικη ελπίδα και εξωράισε τη θεοκρατία. Δεν μπορούμε να παίρνουμε τα πράγματα έτσι ελαφρά. Ξέρω ότι ο Χαταμί μπορεί να γίνει γοητευτικός, έχει μάθει και λέει παπαγαλία ωραία λόγια από τον Τοκβίλ για τα δικαιώματα του ανθρώπου και τη δημοκρατία. Τον προκαλώ, όμως να ανοίξει μια μέρα μόνο τις πόρτες των φυλακών να μάθει η ανθρωπότητα τα αίσχη που γίνονται εκεί. Θυμάστε τις δολοφονίες των διανοουμένων στο ξεκίνημα της θητείας του; Δολοφόνησαν μια γυναίκα κόβοντάς της το στήθος, τέτοια βαρβαρότητα. Και οι “φρουροί της επανάστασης”, αυτά τα υποτίθεται “κακά παιδιά” των μυστικών υπηρεσιών, που διέπραξαν τα εγκλήματα, οι μεγαλύτερες ποινές που πήραν ήταν δέκα χρόνια! Οι περισσότεροι είναι ήδη ελεύθεροι”.

- Οι Ιρανές, κυρίως ηθοποιοί και σκηνοθέτιδες, που έχω συναντήσει, μου δίνουν την εντύπωση ότι έστω και κάτω απ’ αυτό το καθεστώς μπορούν να ζήσουν ανεκτά. Να μορφωθούν, να δουλέψουν, να εκφραστούν. Λένε ψέματα;

“Όχι. Αλλά τι γυναίκες είναι; Σε ποια τάξη, σε ποιους κύκλους ανήκουν; Η γαλλική τηλεόραση δεν δείχνει παρά τα βόρεια προάστια της Τεχεράνης, όπου κομψές γυναίκες με τη μαντίλα χαλαρά πεσμένη πίσω από το μέτωπο κάνουν σκι. Δείχνει το 1% του ιρανικού λαού. Θα μπορούσα κι εγώ να έχω επιστρέψει στο Ιράν, όπως με εκλιπαρούσε η οικογένειά μου, και να απολαμβάνω τη μεγαλοαστική μου καταγωγή, να ανήκω σ’ αυτές τις μορφωμένες και πλούσιες γυναίκες που δείχνουν στον έξω κόσμο ότι υπάρχει ακόμα ελπίδα για το Ιράν. Αλλά, όχι, όχι. Το 80% των ιρανών ζει κάτω από τα όρια της φτώχειας, σύμφωνα με εκτιμήσεις της ίδιας της κυβέρνησης. Το ποσοστό αυτοκτονιών είναι το υψηλότερο στον κόσμο, το ίδιο και της παιδικής πορνείας. Τα ναρκωτικά μαστίζουν τη νεολαία…”.

- Και γιατί για όλα αυτά να φταίει ειδικά η θεοκρατική φύση του καθεστώτος;

“Φυσικά και φταίει. Όταν υπάρχει καταπίεση, απαγόρευση και απωθημένα δημιουργούνται παρεκτροπές, παρεκκλίσεις. Υπάρχουν Ιρανές που πουλάνε τα παιδιά τους σε γέρους ογδόντα χρόνων. Άλλες, που αφήνουν να τις σοδομίζουν για να μη χάνουν την παρθενιά τους. Και για πρώτη φορά εμφανίστηκε στο Ιράν ένα ισχυρό ρεύμα γυναικείας ομοφυλοφιλίας. Προφανώς και δεν έχω τίποτα εναντίον της γυναικείας ομοφυλοφιλίας, αλλά το λέω για να σας δείξω ότι όταν μια κοινωνία απαγορεύει την ελεύθερη σεξουαλική ζωή, μόνο δυστυχία γεννάει. Δεν υπάρχουν ελεύθερες γυναίκες στο Ιράν, ούτε μία”.

“Ο Γαβράς δεν θα το άφηνε έτσι”

- Θεωρείτε, λοιπόν, ότι οι μεγάλοι Ιρανοί κινηματογραφιστές σαν τον Κιαροστάμι και τον Μαχμαλμπάφ, προσφέρουν με τις ταινίες τους άλλοθι στο καθεστώς των μουλάδων;

“Ο Κιαροστάμι κάνει, ίσως, ωραίες ταινίες. Αλλά δεν είναι Κώστας Γαβράς. Είμαι σίγουρη ότι αν στην Ελλάδα λιθοβολούσαν γυναίκες –είκοσι πέντε λιθοβολισμοί γυναικών έχουν γίνει επί Χαταμί– ο Γαβράς δεν θα το άφηνε να περάσει έτσι. Ο Μαχμαλμπάφ είναι ακόμα χειρότερος, στα πρώτα βήματα του καθεστώτος ήταν χωμένος μέχρι το λαιμό. Και τολμάει τώρα να λέει ότι είναι υπέρ της απελευθέρωσης των γυναικών και έγινε ήρωας στο Αφγανιστάν με το “Κανταχάρ”, ενώ δεν τολμάει να ρίξει ούτε ένα βλέμμα έξω από την ίδια του την πόρτα; Το ίδιο και η κόρη του η Σαμίρα, που αφιέρωσε το βραβείο της στις Κάνες σε όλες τις γυναίκες του κόσμου. Τι φοβερή ισοπέδωση για τις γυναίκες στην πατρίδα της! Όλοι αυτοί είναι καιροσκόποι. Καλοί σκηνοθέτες, ναι, είναι. Είναι, όμως, καλοί πολίτες; Πολίτης και δημοκράτης σημαίνει να υπερασπίζεσαι τα δικαιώματα του ανθρώπου στον τόπο σου και να μην αφήνεις να λιθοβολούν γυναίκες. Μόνο τον Τζαφάρ Παναχί θαυμάζω, είναι ο μόνος που προσπάθησε στον “Κύκλο” να δείξει την αλήθεια. Η φρίκη, όμως, που είδατε στην ταινία του είναι το 20% αυτών που συμβαίνουν στην Τεχεράνη”.

- Οι πρόσφατες συλλήψεις Ιρανών αντικαθεστωτικών στη Γαλλία και το κύμα αυτοπυρπολήσεων δεν ευαισθητοποίησε ιδιαίτερα τα ΜΜΕ. Ούτε καν στην Ελλάδα, που είχαμε κάνει το Κουρδικό εθνικό μας θέμα. Πώς το εξηγείτε αυτό;

“Είναι η αποθέωση της υποκρισίας της Δύσης και ένα τεράστιο δώρο στους μουλάδες. Ποιος ξέρει τι σκοπιμότητες υπάρχουν, τι σόι διαπραγματεύσεις γίνονται αυτή τη στιγμή ανάμεσα στη Γαλλία και τους μουλάδες. Σας εκλιπαρώ να το γράψετε αυτό: Οι πρόσφατες εξεγέρσεις στο Ιράν θα μπορούσαν να είναι το τέλος του καθεστώτος. Ξεκίνησαν από την Τεχεράνη και άρχισαν να επεκτείνονται στο Σιράζ, στο Ισπαχάν. Και ξαφνικά αρχίζουν να συλλαμβάνουν στη Γαλλία πολιτικούς πρόσφυγες, που ζουν εκεί 22 χρόνια προστατευμένοι από την αστυνομία 24 ώρες το εικοσιτετράωρο. Τώρα ανακάλυψαν ότι είναι τρομοκράτες; Οι “Μουτζαχεντίν του λαού” είναι ένα κίνημα που υποστηρίζει την ένοπλη αντίσταση στο εσωτερικό του Ιράν, όπως ήταν η γαλλική στη διάρκεια της κατοχής. Καμία απολύτως σχέση με τρομοκρατία. Αλλά η Γαλλία και η Ε.Ε. εδώ και χρόνια εγγυώνται για τους μουλάδες. Κάθε φορά που δέχονται να βάλουν τους εξόριστους Ιρανούς στις λίστες των τρομοκρατών, την επόμενη μέρα υπογράφονται συμφωνίες δισεκατομμυρίων δολαρίων. Πού είναι η μεγάλη Γαλλία που υπήρξε κάποτε; Ονειρεύομαι τη μέρα που θα ξαναγεννηθεί ένας Βολταίρος…”.

- Την ίδια στιγμή που η Γαλλία θυσιάζει τους αντιπάλους του θεοκρατικού καθεστώτος του Ιράν, ο Ραφαρέν σχεδιάζει να απαγορεύσει τη μαντίλα στα σχολεία για να μη μολυνθεί η λαϊκή γαλλική δημοκρατία. Δεν είναι τρομερή αντίφαση;

“Καθόλου. Κρατάτε την Ευρώπη καλά προφυλαγμένη, αεροστεγή. Και ό,τι γίνεται έξω από αυτή, είτε το αντιμετωπίζετε με βόμβες είτε με τη δαιμονοποίηση. Τώρα είναι η σειρά των Ιρανών να θυσιαστούν; Μέχρι πότε, όμως, θα κρατήσετε την Ευρώπη μακριά από αυτά τα προβλήματα; Θα έρθει μια στιγμή που θα πλημμυρίσει από ανθρώπους σαν κι εμάς, απελπισμένους, που δεν έχουν τίποτα να χάσουν. Γιατί τα ίδια με το Ιράν γίνονται στην Αφρική, στην Λατινική Αμερική, στη Κίνα. Ένα πρόβλημα παγκόσμιο”.

“Μόνοι θα κερδίσουμε την ελευθερία μας”

- Αν οι ΗΠΑ αποφασίσουν να επέμβουν στρατιωτικά στο Ιράν με ένα οποιοδήποτε πρόσχημα, εσείς τι θα πείτε; Μήπως ενδόμυχα το βρίσκετε μια κάποια λύση;

“Και βέβαια όχι. Την ελευθερία μας μόνοι πρέπει να την κερδίσουμε. Αλλά δεν μας αφήνουν. Καρατομούν αυτούς που εκπροσωπούν την πιο σοβαρή και με γερές ρίζες στο Ιράν αντίσταση”.

- Μετά τις ταραχές στην Τεχεράνη, 250 Ιρανοί διανοούμενοι κάλεσαν τον αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ ν’ ακούσει τα αιτήματα του λαού και να πάψει να εμφανίζεται ως εκπρόσωπος του Θεού στη γη. Εσείς τι ακριβώς ζητάτε για τη χώρα σας από τη διεθνή κοινότητα;

“Όλοι αυτοί οι λεγόμενοι “μετριοπαθείς” του καθεστώτος, αυτοί που ξαφνικά έγιναν “μεταρρυθμιστές” και θέλουν να κυβερνήσουν, υπήρξαν πνευματικά παιδιά του Χομεϊνί. Επί είκοσι χρόνια βασάνιζαν, σκότωναν χέρι χέρι με την κυβέρνηση. Αλλά, έστω, να δεχτώ ότι χειραφετήθηκαν. Ακριβώς επειδή είμαι δημοκράτισσα δεν λέω ότι πρέπει να στηθούν στο απόσπασμα, όπως λένε για μένα και το είδος μου. Θα πω ένα πράγμα, που εδώ και χρόνια φωνάζει η ιρανική αντιπολίτευση: Ελεύθερες γενικές εκλογές υπό την αιγίδα του ΟΗΕ, στις οποίες να μπορεί ο κάθε Ιρανός, θρησκευόμενος ή άθεος, να πάρει μέρος. Αφήστε με, κύριε Χαταμί, να γυρίσω μια μόνο μέρα στην πατρίδα μου, χωρίς να με σκοτώσετε. Αφήστε με να μιλήσω ελεύθερη”.